Kaz Yetiştiriciliği Hakkında Temel Bilgiler
Kaz yetiştiriciliği, son yıllarda hem ticari hem de hobi amaçlı olarak popülerlik kazanan bir hayvancılık alanıdır. Dayanıklı yapıları, düşük bakım maliyetleri ve hem et hem de yumurta veriminden sağlanan kazanç, bu işi cazip hâle getirmektedir.
Özellikle doğal yaşam şartlarına uyumlu olmaları ve otla beslenmeye uygun yapıları sayesinde kazlar, küçük ölçekli işletmelerden büyük çiftliklere kadar farklı alanlarda kolayca yetiştirilebilir.
Altın Kuluçka uzmanları tarafından hazırlanan bu yazıda kaz yetiştiriciliği hakkında temel bilgiler sunulup ve dikkat etmeniz gereken noktalar paylaşılmıştır.
Kaz Yetiştiriciliği Karlı Bir İş Midir?
Kazlar, tavuk veya hindiye göre daha dayanıklı hayvanlardır. Soğuk iklim koşullarına kolayca uyum sağlarlar. Ayrıca çoğunlukla ot ve yeşil bitkilerle beslendikleri için yem maliyeti oldukça düşüktür.
Yetiştiriciler için en büyük avantaj, kazların hem et hem de yumurta üretiminde kârlı olmasıdır. Bunun yanında kaz tüyleri de tekstil sektöründe değerlidir.
Kaz Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?
Kaz yetiştiriciliği, uygun barınak, dengeli beslenme ve temiz su imkânı sağlanarak yapılır. Kazlar geniş alanlarda, özellikle su kaynaklarının bulunduğu yerlerde daha sağlıklı gelişir. Yazının devamında kaz yetiştiriciliği ve koşulları hakkında temel bilgiler detaylı olarak paylaşılmıştır:
Hangi Kaz Cinsi Daha Verimli?
Kaz yetiştiriciliğinde verimlilik için doğru ırk seçimi oldukça önemlidir. Bazı kaz türleri et verimi yüksekken bazıları yumurta üretiminde öne çıkar. Örneğin:
| Kaz Irkı | Öne Çıkan Özellik | Kullanım Amacı |
| Toulouse Kazı | Hızlı kilo alır, iri yapılıdır. | Et verimi yüksek, ticari yetiştiricilikte tercih edilir. |
| Çin Kazı | Küçük yapılı, hareketli ve dayanıklıdır. | Yüksek yumurta verimi için tercih edilir. |
| Emden Kazı | Hem iri yapılı hem de düzenli yumurta verir. | Hem et hem yumurta üretiminde dengeli verim sağlar. |
| Afrika Kazı | Dayanıklı ve gösterişli yapıya sahiptir. | Çiftliklerde süs ve et üretiminde kullanılır. |
| Roman Kazı | Orta büyüklükte, hızlı gelişir. | Et üretiminde tercih edilir, bakımı kolaydır. |
Kazların Barınma Şartları
Kazlar doğaya uyumlu hayvanlardır, fakat yine de sağlıklı bir yetiştiricilik için uygun barınma alanı gereklidir.
Kümesler geniş, havadar ve nemsiz olmalıdır. Kazlar toplu hâlde yaşamayı sever, bu nedenle barınaklarda fazla sıkışıklık olmamalıdır. Ayrıca, kazlar suyu çok sever; gölet, dere veya yapay su havuzları olan alanlarda daha hızlı gelişim gösterirler.
Isı, Nem ve Işıklandırma
Kaz yetiştiriciliğinde ısı, nem ve ışıklandırma; hem civcivlerin sağlıklı gelişimi hem de yetişkin kazların verimliliği için kritik faktörlerdir. Bu durmda aşağıdaki faktörleri dikkate almanız verimlilik açısından oldukça önemlidir:
| Yaş Dönemi | Isı (°C) | Nem (%) | Işıklandırma (saat/gün) |
| 0–1 Hafta | 28–30 °C | %65 | 24 saat (sürekli ışık) |
| 2. Hafta | 26–28 °C | %60–65 | 20–22 saat |
| 3. Hafta | 24–26 °C | %60 | 18–20 saat |
| 4. Hafta | 22–24 °C | %55–60 | 16–18 saat |
| 5–6. Hafta | 20–22 °C | %55 | 14–16 saat |
| Yetişkin Kazlar | Doğal ortam | %50–55 | 12–14 saat (yumurtlama dönemi 14–16 saat) |
Kazlar Kışın Üşür Mü?
Kazlar soğuğa karşı oldukça dayanıklı hayvanlardır ve düşük sıcaklıklarda hayatta kalabilirler. Ancak cereyanlı ortamlar, aşırı nem veya uzun süreli yağmur gibi olumsuz koşullar kazların sağlığını olumsuz etkileyebilir.
Bu nedenle kazların barınacağı kümes veya alanın rüzgâr almayan, kuru ve iyi havalandırılmış olması gerekir. Kışın barınak içi sıcaklık doğal olarak düşebilir ama kazlar genellikle 0 °C civarında bile sağlıklı kalabilirler.
Kazlarda Beslenme Düzeni
Kazlar otçul hayvanlardır ve taze ot, yonca, mısır, buğday gibi besinlerle kolayca beslenebilir. Yaz aylarında merada otlatılarak yem maliyetleri en aza indirilebilir.
Kış aylarında ise tahıl ağırlıklı yem takviyesi yapılması gerekir. Dengeli beslenme, hem büyüme hızını hem de yumurta verimini doğrudan etkiler.
| Beslenme Dönemi | Etlik Kaz (Et Verimi İçin) | Yumurtalık Kaz (Yumurta Verimi İçin) |
| Civciv Dönemi (0–4 Hafta) | Protein oranı yüksek yem (%20–22), mısır, buğday kırması, yeşillik başlangıcı. | Yüksek proteinli yem (%20 civarı), vitamin ve mineral destekli. |
| Büyüme Dönemi (5–12 Hafta) | Tahıl (mısır, arpa, buğday) + yonca, yeşil ot, sebze artıkları. Enerji ağırlıklı beslenme | Tahıl + yeşillik dengesi korunmalı. Kalsiyum ve fosfor desteği başlanmalı. |
| Son Dönem (13. Hafta ve Sonrası) | Daha çok mısır ve enerji kaynaklı yemler verilerek hızlı kilo alımı sağlanır. | Dengeli yem + kalsiyum takviyesi (yumurta kabuğu için). Protein oranı biraz azaltılır. |
| Yumurta Dönemi | Etlik kazlarda uygulanmaz. | Kalsiyum (%3–3,5), D vitamini ve mineral takviyesi. Tahıl + yeşillik + yumurtlama yemleri. |
| Serbest Otlatma | Merada otlatma etlik kazlarda da et kalitesini artırır, yem masrafını azaltır. | Yumurtalık kazlarda yumurta kalitesini artırır ve doğal üretim sağlar. |
1 Kaz Günde Ne Kadar Yem Tüketir?
Kazların günlük yem tüketimi yaşına, yetiştirme amacına (etlik ya da yumurtalık) ve otlatma imkânına göre değişir.
| Kazın Yaşı | Yem Tüketimi |
| Civciv Dönemi (0–4 hafta) | Günlük 100–200 gram civarı |
| Büyüme Dönemi (5–12 hafta) | Ortalama 500–700 gram yem |
| Yetişkin Kaz (Etlik / Yumurtalık) | Günlük 250–400 gram arası yem |
| Yoğun Besi Dönemi (kesim öncesi) | Günlük tüketim 800 grama kadar çıkabilir |
📝 Not : Eğer merada serbest otlatma varsa kazlarda yem tüketme miktarı %30–40 azalır çünkü otla ihtiyaçlarını karşılarlar.
Sağlık ve Hastalıklardan Korunma
Kazlar, diğer kümes hayvanlarına göre daha dayanıklı olsa da hijyen ve biyogüvenlik önlemleri ihmal edilmemelidir. Düzenli aşı programları, temiz su ve yem sağlanması, parazit kontrolleri yapılması gerekir. Ayrıca kazların stresten uzak bir ortamda yaşaması büyüme ve verimlilik açısından oldukça önemlidir.
Kaz Hangi Aylarda Çiftleşir?
Kazların doğal çiftleşme dönemi ilkbahar aylarıdır, özellikle Şubat sonundan Haziran başına kadar çiftleşme faaliyetleri yoğunlaşır. Bu dönem, günlerin uzamaya başlaması ve havaların ısınmasıyla birlikte üreme içgüdüsünün artmasından kaynaklanır.
Ticari yetiştiricilikte ise ışıklandırma programları ve sıcaklık kontrolü ile bu dönem öne alınabilir veya uzatılabilir, böylece yılın farklı zamanlarında da çiftleşme sağlanabilir.
Kaz Kuluçka Süresi ve Koşulları
Kaz yumurtalarının kuluçka süresi ortalama 30 gündür. Bu sürenin ilk 27 günü gelişim dönemi, son 3 günü ise çıkım dönemi olarak geçer. Hobiciler için doğal yöntem (dişi kazın gurk olması) uygunken, ticari kaz yetiştiriciliğinde yüksek verim için kuluçka makineleri tercih edilir.
Kaz yumurtalarından yapay şekilde ve bir kuluçka makinesi kullanarak kuluçka yapmak isterseniz makinenin ayarlarını şu şekilde yapmalısınız:
| Dönem | Sıcaklık (°C) | Nem (%) | Süre |
| Gelişim Dönemi | 37.7 °C | %60–65 | İlk 27 gün |
| Çıkım Dönemi | 37.2 °C | %80 ve üzeri | Son 3 gün |
1 Kaz Kaç Yumurta Yapar?
Yetişkin bir dişi kazın yıllık yumurta üretimi ortalama 30–40 yumurta civarındadır. Ancak bu sayı, kazın ırkına, yaşına, beslenme düzenine ve bakım koşullarına bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Örneğin yumurtalık verimi yüksek olan Çin kazları veya Emden kazları, doğru beslenme ve çevre koşulları sağlandığında daha fazla yumurta üretebilir.
Kaz Hangi Ayda Kesilir?
Etlik kazlar genellikle 5–6 aylık olduklarında kesime uygun hale gelir. Bu süre, seçilen kaz ırkına ve beslenme programına bağlı olarak değişebilir. Et verimi yüksek ve hızlı kilo alan türler daha erken kesime hazır olur.
Ticari üretimde, kesim zamanı hem et kalitesi hem de verimlilik açısından planlanır ve yılın farklı dönemlerinde uygulanabilir.
Kaz Yetiştiriciliğine Devlet Desteği Var Mı?
Evet, Türkiye’de kaz yetiştiriciliği yapan küçük ve orta ölçekli işletmeler için Tarım ve Orman Bakanlığı çeşitli hibe ve kredi destekleri sunmaktadır. Bu destekler, altyapı yatırımları, kuluçka makineleri veya yem giderleri gibi alanlarda kullanılabilir.
Destek programları illere ve projelere göre değişiklik gösterdiği için üreticilerin yerel tarım müdürlükleri ile iletişime geçmesi önemlidir.
Türkiye’de Kaz Nerede Yetişir?
Türkiye’de kaz yetiştiriciliği özellikle Ege, Marmara ve Karadeniz bölgelerinde yaygındır. Bu bölgeler, iklim ve meraların uygunluğu nedeniyle kaz yetiştiriciliği için elverişlidir.
Ayrıca göl ve sulak alanlara yakın bölgelerde doğal beslenme ve otlatma imkânı bulunduğundan kazlar daha sağlıklı gelişir ve verimli olur.
Son Söz
Altın Kuluçka blog sayfasında yazılmış olan bu makalede kaz yetiştiriciliği ve koşulları hakkında detaylı bilgiler paylaşıldı.
Kaz yetiştiriciliği; düşük bakım maliyeti, dayanıklılık ve çok yönlü verimliliği sayesinde hem küçük ölçekli girişimciler hem de büyük işletmeler için cazip bir seçenektir. Doğru ırk seçimi, uygun barınma koşulları ve dengeli beslenme ile kazlardan yüksek verim almak mümkündür.
Sıkça Sorulan Sorular
Ziyaretçilerimizin sıkça sorduğu bazı soruların yanıtlarını aşağıda bulabilirsiniz.
Kaz balık yer mi?
Hayır, kazlar otçuldur; su bitkileri, ot, tahıl ve sebze ile beslenirler.
Kaz kaç ayda büyür?
Etlik kazlar genellikle 5–6 ayda kesim ağırlığına ulaşır.
Kazlar gece görür mü?
Evet, kazlar karanlıkta da sınırlı görüşe sahiptir, ancak gece aktiflikleri azalır.
Kaz eti neden kışın yenir?
Kışın kazlar yağ oranı yüksek olur, etleri daha lezzetli ve besleyici hâle gelir.
Türkiyenin en büyük kaz çiftliği nerededir?
Türkiye’nin en büyük kaz çiftliği Kovancılar ilçesinde bulunan 'Altınkaz Kaz Çiftliği' olmaktadır.
Kaz su olmadan çiftleşir mi?
Hayır, su kazların üreme ve sağlıklı yaşamı için gereklidir; su kaynakları olmadan çiftleşme verimi düşer.
Kaz yumurtlama yeri nasıl olmalı?
Kaz yumurtlama yeri temiz, kuru, rüzgâr almayan ve güvenli olmalıdır; ayrıca yeterli alan ve yataklık malzeme sağlanmalıdır.
Kaz yumurtası kaç günde çıkar?
Kaz yumurtasının kuluçka süresi ortalama 30 gündür.
Erkek kaz kuluçkaya yatar mı?
Hayır, sadece dişi kazlar (gurk) kuluçkaya yatar; erkek kazlar yavru bakımı yapmaz.
